GBS là gì và vì sao cần xét nghiệm trong thai kỳ?

Thứ Ba, 18/11/2025

Liên cầu khuẩn nhóm B (Group B Streptococcus – GBS) là vi khuẩn thường cư trú ở đường sinh dục–tiêu hoá của người lớn khỏe mạnh, đa số không gây triệu chứng cho mẹ nhưng có thể truyền sang trẻ trong lúc sinh và gây nhiễm trùng sơ sinh sớm như nhiễm trùng huyết, viêm phổi, viêm màng não. Thống kê quốc tế cho thấy khoảng 25% phụ nữ mang thai mang GBS, và nếu không được can thiệp, nguy cơ lây truyền cho trẻ khoảng 1/200. Ngược lại, nếu được dự phòng bằng kháng sinh trong khi chuyển dạ, tỷ lệ này giảm đáng kể xuống chỉ còn 1/4000. Chính vì vậy, xét nghiệm GBS được khuyến nghị cho hầu hết phụ nữ mang thai, đặc biệt trong giai đoạn 36–37 tuần tuổi thai, giúp lựa chọn dự phòng kháng sinh khi chuyển dạ để bảo vệ trẻ. Tại Việt Nam, theo hướng dẫn của các cơ sở sản khoa, việc lấy mẫu thường tiến hành từ 35 đến 37 tuần 6 ngày đối với thai đơn, và có thể sớm hơn (từ 32–34 tuần) ở các trường hợp đa thai hoặc nguy cơ sinh non.

Xét nghiệm GBS được thực hiện đơn giản, ít xâm lấn và không gây đau. Mẫu bệnh phẩm thường được lấy từ âm đạo và trực tràng bằng que tăm bông chuyên dụng, sau đó đưa đi phân tích bằng phương pháp nuôi cấy hoặc PCR, cho kết quả trong vòng vài ngày. Khi kết quả dương tính, thai phụ sẽ được dự phòng kháng sinh (thường là penicillin hoặc ampicillin) truyền tĩnh mạch trong quá trình chuyển dạ nhằm hạn chế tối đa nguy cơ lây truyền sang trẻ. Nhìn chung, xét nghiệm GBS là bước sàng lọc thiết yếu, hiệu quả và an toàn trong chăm sóc thai kỳ, góp phần bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi những biến chứng nhiễm trùng nặng. Đồng thời, việc dự phòng kịp thời bằng kháng sinh còn giúp giảm đáng kể tỷ lệ trẻ sơ sinh mắc bệnh do GBS, mà vẫn bảo đảm quyền lựa chọn phương thức sinh và chăm sóc sản khoa của người mẹ.

Khuyến cáo hiện hành về sàng lọc GBS

Các hội nghề nghiệp lớn (ACOG) khuyến nghị sàng lọc phổ quát GBS bằng que phết âm đạo–trực tràng ở tuần 36 0/7–37 6/7, nhằm xác định ai cần dự phòng kháng sinh khi chuyển dạ; hướng dẫn này kế thừa nền tảng từ CDC (2010).

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2024 cũng ban hành khuyến cáo về chiến lược sàng lọc để quyết định dự phòng kháng sinh trong chuyển dạ, nhấn mạnh vai trò của sàng lọc và điều trị kịp thời để phòng bệnh cho trẻ.

Về thực hành lâm sàng, cơ sở/BS thường lấy mẫu bằng tăm-bông vô khuẩn, xét nghiệm bằng nuôi cấy hoặc kỹ thuật sinh học phân tử (PCR); nếu dương tính, mẹ được truyền penicillin/ampicillin khi chuyển dạ.

Bằng chứng từ nghiên cứu của nhóm (Việt Nam, 2024)

Nhóm nghiên cứu tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh – Cơ sở 2 đã tuyển 259 thai phụ ≥35 tuần. Tỉ lệ mang GBS ghi nhận ~24,7–25,5% (qPCR sip/cfb và nuôi cấy), tương đương các báo cáo quốc tế. Hai quy trình qPCR trực tiếp (đích cfb và sip) đạt độ nhạy 92,7–94,1%, độ đặc hiệu 99,0–99,5%, độ chính xác 97,6% và trả kết quả <2 giờ, gần tương đương nuôi cấy nhưng nhanh hơn rất nhiều, đặc biệt hữu ích khi sản phụ vào viện mà chưa có kết quả sàng lọc.

Hình ảnh lược trích: Báo cáo kết quả nghiên cứu trên tạp chí khoa học Practical Laboratory Medicine Do Elsevier xuất bản.

Vì sao cần xét nghiệm GBS?

Giảm nguy cơ bệnh nặng cho trẻ sơ sinh: Dự phòng kháng sinh trong chuyển dạ đã được chứng minh làm giảm mạnh tỉ lệ nhiễm trùng sơ sinh sớm do GBS.

Định hướng xử trí khi sinh: Biết tình trạng GBS giúp ê-kíp chuẩn bị kháng sinh đúng thời điểm, đặc biệt trong sinh đường dưới. (Mổ lấy thai trước chuyển dạ, ối còn, thường không cần dự phòng dù GBS dương tính theo ACOG).

Phù hợp bối cảnh Việt Nam: Khi quy trình chuẩn hoá sàng lọc chưa đồng nhất, việc ứng dụng qPCR nhanh <2 giờ của nhóm nghiên cứu có thể lấp khoảng trống cho các ca nhập viện sinh mà chưa sàng lọc, vẫn đảm bảo độ chính xác cao.

Thai phụ cần làm gì?

Trao đổi với bác sĩ về xét nghiệm GBS ở tuần 36–37 (có thể sớm hơn nếu nguy cơ sinh non/đa thai theo thực hành tại cơ sở).

Nếu dương tính, hãy mang theo kết quả khi nhập viện; bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh tĩnh mạch khi chuyển dạ để giảm tối đa nguy cơ lây cho trẻ.

Nếu chưa kịp sàng lọc, cơ sở có thể cân nhắc xét nghiệm nhanh bằng PCR khi vào viện để kịp thời quyết định dự phòng.

Thông điệp chính

GBS rất thường gặp nhưng có thể phòng ngừa hiệu quả bằng sàng lọc cuối thai kỳ và dự phòng kháng sinh khi chuyển dạ. Nghiên cứu năm 2024 của nhóm chúng tôi cho thấy qPCR trực tiếp nhanh, chính xác, phù hợp tích hợp vào quy trình chăm sóc sản khoa nhằm bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi biến chứng nhiễm trùng nặng.

Thông tin liên hệ nghiên cứu: Trung tâm Đào tạo và Chẩn Đoán Y sinh học Phân tử

Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh - Cơ sở 2

Địa chỉ: 201 Nguyễn Chí Thanh, Phường Chợ Lớn, TP.Hồ Chí Minh

Tổng đài: 0283 9555548 – 0283 9555549